De euro versterkte woensdag in de Europese handel ten opzichte van een mandje wereldwijde valuta's, waardoor de koerswinst ten opzichte van de Amerikaanse dollar voor de derde keer op rij werd voortgezet en een weekrecord werd bereikt. Deze beweging werd ondersteund door de aanhoudende daling van de dollar en het optimisme over de voortgang van een mogelijk vredesakkoord tussen Rusland en Oekraïne.

Omdat er nog steeds onzekerheid bestaat over de waarschijnlijkheid van een renteverlaging door de Europese Centrale Bank in december, wachten beleggers op meer economische gegevens over inflatie, werkloosheid en groei in de eurozone. Op die manier kunnen ze beter inschatten welke richting de versoepeling van het ECB-beleid in de toekomst zal uitgaan.

Prijsoverzicht

• EUR/USD steeg met 0,2% naar 1,1592 — het hoogste niveau in een week — vanaf een openingsniveau van 1,1570, na een intraday-dieptepunt van 1,1563.

• De euro sloot dinsdag af met een winst van ongeveer 0,45%. Dit is de tweede opeenvolgende dagwinst, gesteund door positieve ontwikkelingen in de vredesbesprekingen en zwakke economische cijfers uit de VS.

Amerikaanse dollar

De dollarindex daalde woensdag met ongeveer 0,25%. Dit is de derde daling op rij en bereikte het laagste punt in een week. Dit weerspiegelt de aanhoudende neerwaartse trend van de Amerikaanse munt ten opzichte van zowel grote als kleine valuta.

De daling komt doordat markten een grotere kans inprijzen op een renteverlaging door de Federal Reserve in december. Dit komt door een stroom minder sterke Amerikaanse cijfers en meer duifachtige commentaren van diverse Fed-functionarissen.

Oekraïne Vredeskader

De diplomatie is de afgelopen weken geïntensiveerd nu de inspanningen om de meer dan drie jaar durende oorlog in Oekraïne te beëindigen, worden versneld. Het oorspronkelijke Amerikaanse voorstel – een raamwerk van 28 punten – diende als uitgangspunt voor de gesprekken tussen de VS, Oekraïne en verschillende Europese partners. Kiev verwierp het eerste concept omdat het te gunstig zou zijn voor Moskou, met name wat betreft soevereiniteit, grenzen en regionale veiligheidsgaranties.

Deze weerstand leidde tot een nieuwe onderhandelingsronde in Genève, gericht op het hervormen van het plan tot iets evenwichtigers. De gesprekken resulteerden in een gezamenlijke verklaring van de VS en Oekraïne waarin een "geactualiseerd en verfijnd kader" werd aangekondigd, met aanpassingen aan gevoelige onderdelen en een sterkere nadruk op territoriale integriteit en veiligheidsgaranties.

President Volodymyr Zelensky beschreef de nieuwe versie als "evenwichtiger" en bevatte "de juiste elementen", wat duidt op een soepelere opstelling van Kiev. Ook de Europese Commissie was ingenomen met de vooruitgang en noemde het herziene plan een realistische basis voor verdere onderhandelingen.

Het kader wacht echter nog op een officiële reactie van Moskou, dat zegt nog geen duidelijke details te hebben ontvangen. Belangrijke twistpunten – zoals de status van betwiste gebieden, de NAVO-ambities van Oekraïne en toekomstige veiligheidsgaranties – blijven onopgelost.

Toch zien analisten de hervatting van een gestructureerde, multilaterale dialoog als een zinvolle verschuiving van de militaire patstelling naar een volwassener diplomatiek beleid.

Stijgend sentiment

• Chris Turner, hoofd FX-strategie bij ING, zei dat hoewel de markten eerder al een soortgelijk optimisme hebben gezien, er tekenen van een vredeskader beginnen te verschijnen in de valutahandel. Hij voegde eraan toe dat dalende energieprijzen ook de euro zouden kunnen ondersteunen.

• SEB Bank merkte in september op dat de euro met wel 7,5% in waarde zou kunnen stijgen ten opzichte van de dollar als er een geloofwaardig vredesakkoord wordt bereikt.

• Analisten van SEB zeiden dat een dergelijke doorbraak een ‘game-changer zou zijn voor de Europese groei- en inflatiedynamiek’, de koopkracht van huishoudens zou vergroten en de industriële sector nieuw leven zou inblazen.

Europese tarieven

• De marktprijzen voor een renteverlaging van 25 basispunten door de ECB in december blijven stabiel rond de 25%.

• Beleggers wachten op verdere gegevens uit de eurozone over inflatie, werkloosheid en loonontwikkelingen om hun verwachtingen voor de bijeenkomst in december te kunnen bijstellen.

De Nieuw-Zeelandse dollar versterkte woensdag breed ten opzichte van een mandje van grote en kleine valuta's, waardoor de winst ten opzichte van de Amerikaanse dollar voor de tweede opeenvolgende sessie werd uitgebreid en een drieweekse piek werd bereikt. Deze beweging komt doordat beleggers hun blootstelling aan de kiwi hebben vergroot nadat de Reserve Bank of New Zealand (Reserve Bank of New Zealand) een agressievere toon aannam tijdens haar laatste vergadering van het jaar.

In lijn met de verwachtingen van de markt – en een derde renteverlaging op rij – verlaagde de RBNZ de rente met 25 basispunten naar het laagste niveau in drie jaar. Daarmee gaf de bank aan dat de huidige versoepelingscyclus feitelijk ten einde loopt, aangezien er tekenen van economisch herstel zichtbaar worden.

Prijsoverzicht

• NZD/USD steeg met 1,4% naar 0,5697, het hoogste niveau sinds 4 november, vanaf een openingsniveau van 0,5618. Het paar noteerde een intraday-dieptepunt van 0,5616.

• De kiwi sloot dinsdag 0,2% hoger ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Dit is de tweede stijging in drie handelsdagen, gesteund door een zwakkere dollar.

Reserve Bank van Nieuw-Zeeland

De RBNZ verlaagde woensdag haar officiële contante rente met 25 basispunten naar 2,25% – het laagste niveau sinds mei 2022 – wat de negende verlaging markeert sinds de versoepelingscyclus een jaar geleden begon en de derde op rij. De bank heeft de rente sinds augustus 2024 in totaal met 325 basispunten verlaagd, omdat de inflatie terugliep naar de middellangetermijndoelstelling van 2%-3% te midden van zwakke economische activiteit en een zwakkere arbeidsmarkt.

In haar laatste beleidsverklaring van het jaar — en de laatste onder gouverneur Christian Hawkesby voordat de Zweedse econoom Anna Breman in december het roer overneemt — zei de bank dat toekomstige stappen zouden afhangen van hoe de inflatie en de economische omstandigheden zich op de middellange termijn zouden ontwikkelen.

Er werd opgemerkt dat de inflatierisico's nu 'in evenwicht' zijn, waarbij de economische activiteit naar verwachting tot medio 2025 zwak zal blijven, alvorens geleidelijk aan te trekken naarmate lagere rentetarieven de huishoudelijke bestedingen ondersteunen.

Uit de notulen van de vergadering blijkt dat beleidsmakers debatteerden over het handhaven van de rente op 2,50% of het verlagen met 25 basispunten. Vijf van de zes leden stemden vóór de verlaging.

Tijdens een persconferentie benadrukte gouverneur Hawkesby de beleidswijziging en merkte op dat de vooruitzichten "licht naar beneden neigen", maar consistent zijn met het ongewijzigd laten van de beleidsrente tot en met 2026. De bank verwacht nu dat de OCR in het eerste kwartaal van 2026 2,20% zal bereiken en in het vierde kwartaal van 2027 2,65% – lager dan de prognoses van augustus, maar nog steeds een meer agressieve tendens, met weinig ruimte over voor verdere versoepeling.

Rentevooruitzichten voor Nieuw-Zeeland

• Na het besluit van de RBNZ daalde de marktprijs voor een verdere renteverlaging met 25 basispunten in februari 2026 tot onder de 20%.

• Op de termijnmarkten wordt verwacht dat de beleidsrente eind 2026 rond de 2,25% zal liggen.

Commentaar van analisten

• Nick Tuffley, hoofdeconoom bij ASB Bank, zei dat de deur naar verdere versoepeling "niet zo wijd open staat als velen hadden verwacht", en voegde eraan toe dat de RBNZ over het algemeen voorzichtiger was dan verwacht. Hij merkte op dat een nieuwe verlaging onwaarschijnlijk is, tenzij de economische cijfers aanzienlijk verzwakken.

• Doug Steel, hoofdeconoom bij BNZ, zei dat de drempel voor aanvullende maatregelen nu hoog is en voegde toe: "De gegevens zouden een aanzienlijke verrassing moeten zijn aan de negatieve kant om de RBNZ in de richting van verdere versoepeling te duwen."

De Amerikaanse aandelenindexen stegen dinsdag doordat handelaren steeds meer inzetten op een renteverlaging door de Federal Reserve.

Volgens CME FedWatch is de kans op een renteverlaging met 25 basispunten in december gestegen tot 83%, vergeleken met 50% een week eerder.

Deze koerswijziging volgde op opmerkingen van diverse beleidsmakers van de Fed. Zij waren voorstander van voortzetting van de koersdalingen op de korte termijn, zonder de inflatie in gevaar te brengen. Zij wezen daarbij op een verzwakkende arbeidsmarkt.

Uit een rapport van ADP blijkt dat de Amerikaanse particuliere sector in de vier weken tot en met 11 november gemiddeld 13.500 banen per week verloor.

Fed-gouverneur Christopher Waller zei maandag dat een renteverlaging in december noodzakelijk is, hoewel hij eraan toevoegde dat het besluit in januari ingewikkelder kan zijn vanwege de achterstand aan vertraagde gegevens.

Om 18:28 GMT steeg de Dow Jones Industrial Average met 1,2% (558 punten) tot 47.006. De S&P 500 steeg met 0,7% (47 punten) tot 6.753, terwijl de Nasdaq Composite met 0,4% (90 punten) steeg tot 22.965.

De concurrentiestrijd tussen de grootmachten van de 21e eeuw vindt niet langer plaats op slagvelden of op de oliemarkt; ze vindt nu plaats in de microscopisch kleine circuits van halfgeleiders. Deze componenten, ooit beschouwd als de onzichtbare ruggengraat van consumentenelektronica, zijn de frontlinie geworden van de huidige wereldwijde geopolitieke verdeeldheid. Wat begon als een door tarieven gedreven handelsconflict, is uitgegroeid tot iets veel ernstigers: een grootschalige technologische oorlog die draait om een component dat klein van formaat is, maar enorm in strategische waarde: de halfgeleiderchip. Zoals het gezegde luidt: "Wie chips beheerst, beheerst de wereld." Controle betekent hier dat je de sleutels in handen hebt tot de toekomst van kunstmatige intelligentie, quantumcomputing, wereldwijde toeleveringsketens en geavanceerde wapens. Van tv-afstandsbedieningen tot satellieten, siliciumchips zijn overal.

Het probleem is dat Washington de technologische opkomst van China ziet als een existentiële bedreiging voor de Amerikaanse positie, terwijl Peking de Amerikaanse tarieven ziet als een poging om de opkomst te stoppen voordat die begint. Elk exportverbod, elk subsidieprogramma en elke marktbeperking veroorzaakt nu schokgolven over de hele wereld en trekt bondgenoten en rivalen mee in de race om halfgeleiders. Dit zijn niet zomaar handelsconflicten, maar een complexe strijd die zal bepalen wie de volgende wereldorde zal leiden: de Verenigde Staten met hun technologische dominantie, of China met zijn ambitie om zelfvoorzienend te zijn. De inzet is hoger dan ooit – niets minder dan de controle over de wereldmacht zelf.

Deze rivaliteit begon met tarieven in 2018, nadat Washington Peking beschuldigde van diefstal van intellectueel eigendom en oneerlijke handelspraktijken. Die beschuldigingen leidden tot een handelsoorlog die de wereldmarkten deed schudden en uiteindelijk uitgroeide tot een strategischer conflict: de halfgeleideroorlog. China's visie wordt gevormd door wat het de "Eeuw van Vernedering" noemt, en ziet buitenlandse druk als een zoveelste poging om technologisch achter te blijven – waardoor chipproductie zowel een politiek doel als een strategisch eindpunt is.

Taiwan voegt nog een extra spanningsveld toe. Het eiland produceert het merendeel van 's werelds geavanceerde halfgeleiders en is de thuisbasis van TSMC, wat het zowel een strategische troef als een potentieel brandpunt maakt. De Verenigde Staten zeggen Taiwan te steunen bij het behoud van zijn technologische voorsprong, terwijl China's doelen veel verder gaan: hereniging en het doorbreken van de Amerikaanse greep. De "siliciumoorlog" is daarom verbonden met enkele van 's werelds gevaarlijkste geopolitieke brandpunten. Chips zijn niet langer slechts componenten – het zijn machtsinstrumenten. De VS en China concurreren niet langer alleen maar; ze zijn verwikkeld in een oorlog zonder bommen of raketten, uitgevochten via toeleveringsketens en microcircuits.

Wat de chipindustrie uniek maakt, is dat geen enkel land het hele proces kan beheersen. De Verenigde Staten lopen voorop in ontwerp en software; Taiwan en Zuid-Korea domineren de geavanceerde productie; Nederland levert essentiële lithografieapparatuur; Japan levert gespecialiseerde materialen. China blijft achter in de meest geavanceerde segmenten. Elke verstoring in Amerika of Taiwan kan hele industrieën lamleggen, waardoor halfgeleiders een van de belangrijkste geopolitieke knelpunten ter wereld worden. En de gevolgen reiken veel verder dan alleen de economie: chips voeden drones, hypersonische raketten en moderne oorlogsvoering. Amerika's strategische doel is duidelijk: China afsnijden van de meest geavanceerde technologieën om de Amerikaanse dominantie te behouden.

De realiteit is grimmig: de volgende wereldoorlog wordt misschien niet uitgevochten met tanks of kernwapens, maar met halfgeleiders. Wie de chipoorlog wint, zal niet alleen de technologie beheersen, maar ook de regels van de nieuwe wereldorde. Silicium wordt nu gezien als de nieuwe olie, het nieuwe staal, zelfs het nieuwe buskruit van de 21e eeuw.

De Verenigde Staten zien de chipoorlog als de poort naar macht in deze eeuw. Daarom zijn halfgeleiders van het commerciële domein naar het strategische domein verhuisd. Ze worden niet langer behandeld als consumptiegoederen, maar als wapens om invloed uit te oefenen. Washington wil zijn status als 's werelds enige supermacht behouden, en in het digitale tijdperk zijn halfgeleiders hun sterkste wapen. De strategie berust op twee sporen: de technologische vooruitgang van China onderdrukken en een bolwerk van bondgenoten bouwen om de Amerikaanse voorsprong te verdedigen. Dit omvat het verbieden van bedrijven zoals Huawei en SMIC, het plaatsen van een zwarte lijst op Chinese techbedrijven en het beperken van geavanceerde EUV- en DUV-lithografieapparatuur.

De CHIPS and Science Act van 2022 – met meer dan 50 miljard dollar aan subsidies – onderstreept dat silicium nu een kwestie van nationale veiligheid is, niet van economie. Belangrijker nog, Amerika is erin geslaagd zijn bondgenoten – Japan, Nederland, Zuid-Korea en Taiwan – bij deze siliciumalliantie te betrekken en hen te gebruiken om zijn beleid af te dwingen. De beslissing van TSMC om fabrieken in Arizona te bouwen is niet louter een economische zet: het is een geopolitieke stap om de Amerikaanse invloed op de productie van geavanceerde chips te verankeren.

Realisten stellen dat deze alliantie geen samenwerking is, maar eendracht voor overleving. De VS trekt nieuwe Koude Oorlog-lijnen om te bepalen wie leidt en wie volgt. Het omvormen van halfgeleiders tot wapen gaat veel verder dan vrijemarktconcurrentie; het gaat om het beschermen van dominantie in een systeem waar technologie het scherpste mes is. Amerika wil voorkomen dat China pariteit bereikt; China daarentegen ziet elk Amerikaans verbod of elke Amerikaanse sanctie als een nieuw hoofdstuk in een lange geschiedenis van vernedering. Voor Peking vormen halfgeleiders de kern van het nationale voortbestaan. "Made in China 2025" en enorme staatssubsidies maken deel uit van die missie. China steekt miljarden in silicium – onderzoek, ontwerp en fabricage – en rekruteert wereldwijd ingenieurs om één doel te bereiken: de afhankelijkheid van het Westen doorbreken.

Toch blijft China gevangen in wat realisten de 'technologie-afhankelijkheidsval' noemen. Het kan chips ontwerpen, maar is nog steeds afhankelijk van Nederlandse lithografie, Taiwanese productie en Amerikaanse softwaretools. China beklimt een technologische berg, terwijl de VS de treden blijven verwijderen. Voor Peking is het breken van de Amerikaanse greep op technologie de essentie van nationale heropleving. Voor Xi Jinping zijn halfgeleiders niet alleen economische motoren – ze zijn instrumenten van soevereiniteit. In een wereld waar technologie een slagveld is, zou het verliezen van de chipoorlog een nieuwe 'eeuw van vernedering' betekenen, terwijl het accepteren van Chinese gelijkheid zou betekenen dat de VS hun wereldleiderschap zouden opgeven. Geen van beide uitkomsten is acceptabel. Dit is een existentiële strijd, geen economische rivaliteit.

Het conflict speelt zich niet langer alleen af tussen de VS en China – het verandert de hele wereldorde. Er ontstaan twee technologische werelden: een gebouwd op Amerikaanse chips en westerse toeleveringsketens, en een andere die is afgestemd op China's snelgroeiende ecosysteem. Bondgenoten zitten ertussenin. Taiwan, dat 90% van 's werelds meest geavanceerde chips produceert, is nu van enorm strategisch belang en een potentiële trigger voor een conflict. Zuid-Korea staat op een kruispunt tussen zijn veiligheidsalliantie met Washington en zijn grootste exportmarkt in China. Nederland heeft gezien hoe zijn industrie een instrument van de Amerikaanse strategie is geworden nadat het onder druk werd gezet om ASML te verbieden geavanceerde lithografieapparatuur aan China te verkopen. De EU, die terughoudend is om partij te kiezen, steekt miljarden in de opbouw van een eigen chipsector – niet bereid om achterop te raken in een wereld waar technologie het nieuwe kernwapen is.

Maar de wereldeconomie zal een hoge prijs betalen. Het splitsen van toeleveringsketens betekent hogere kosten, overbodige fabrieken en tragere innovatie. Ontwikkelingslanden zullen gedwongen worden om in het ene of het andere kamp te gaan – een alliantie die hen wordt opgelegd door een oorlog die ze niet zelf zijn begonnen. De wereldeconomie zal jarenlang instabiel blijven.

Realisten zullen zeggen dat deze evolutie natuurlijk is in de rivaliteit tussen grootmachten, maar de inzet is veel gevaarlijker. Als de twintigste eeuw het tijdperk van "olieoorlogen" was, zal de eenentwintigste eeuw het tijdperk van "siliciumoorlogen" zijn. Het verschil is dat olie op veel plaatsen werd gevonden, maar chips zijn afhankelijk van een handvol knelpunten, waardoor de wereldeconomie kwetsbaar en extreem kwetsbaar is voor conflicten. De halfgeleideroorlog is niet alleen economisch van aard; het is een geopolitieke tijdbom.

Conclusie:

De rivaliteit in de halfgeleidersector is geen traditionele confrontatie tussen legers, maar een veel complexere strijd die verweven is met de levensaders van de wereldeconomie. Elke Amerikaanse beperking versterkt China's vastberadenheid; elke Chinese drang naar zelfvoorziening versterkt Washingtons angst om dominantie te verliezen – wat een cyclus van eindeloze escalatie creëert. Deze concurrentiestrijd kan niet worden opgelost door diplomatie of compromissen, zoals in eerdere handelsconflicten, omdat technologie de essentie van macht is geworden. Toch zouden zowel Washington als Peking, door te streven naar dominantie, uiteindelijk het wereldwijde systeem kunnen verzwakken waarop hun economieën steunen.

De geschiedenis zal zich de ‘silicium koude oorlog’ van de 21e eeuw niet herinneren als een tijdperk van innovatie, maar als een kracht die de wereldorde ontmantelde.